به نام خداوند بخشنده مهربان
السلام علیک یا اباصالح ....به نام خداوند بخشنده مهربان
السلام علیک یا اباصالح ....قابل پیش بینی بودن یا غیر قابل پیش بینی بودن
تشویق و تنبیه قابل پیش بینی و غیرقابل پیش بینی
تبشیر و انذار می تواند به صورت پیش بینی شده و همچنین پیش بینی نشده اتفاق بیفتد. اما این که کدام یک از این دو حالت بهتر است به نظر میرسد که قابل مقایسه نباشد. چرا که هر کدام مزایایی دارند و مضراتی . لذا به نظر می رسد که استفاده از هر دو حالت با هم نتیجه مناسب تری به همراه خواهد داشت.
اشکال: اگر تشویق به صورت پیش بینی شده صورت بگیرد موجب می شود که به طور مثال یک کودک شرطی تربیت شود.
جواب: اولا آن چه که موجب شرطی شدن کودک می شود قابل پیش بینی بودن تشویق نیست بلکه این است که کودک فکر کند که واقعا استحقاق این تشویق را داشته است و باید طوری برخورد شود که کودک این پاداش و تشویق را به عنوان مزد نگاه نکند بلکه به عنوان یک لطف از جانب مربی ببیند. و این عمل را می توان به هنگام تشویق در قالب الفاظی به او فهماند یا گاهی اوقات تشویق را قطع کرد و یکی از کارها همان ترکیب کردن تشویق است به صورت مستمر و صورت نامشخص.
همان طورکه گغته شد تشویق به صورت اتفاقی هم معایبی به همراه دارد که یکی از آن معایب این است که انسان تمام علت تشویق را فعل خود نمی داند بلکه مقداری از علت را در مشوق می بیند. به طور مثال کودکی که قرار است به خاطر درس خواندن از جانب پدر تشویق شود در این حالت مقداری از تشویق را در عمل خود و مقدار دیگر را در پدر خود جست و جو می کند. به طور مثال نمره من و حال خوش پدرم باعث شد که این هفته توسط او تشویق شوم یا فکر می کند به طور مثال بین این نمره 20 با نمره 20 گذشته اش تفاوتی وجود داشته است.
به نظر می رسد مناسب ترین حالت برای این که هم تشویق و تنبیه صورت بگیرد و هم این مشکلات پیش نیاید ترکیب این دو روش به این شکل است. زمانی که برای عملی تشویقی یا تنبیهی گذاشته شد هر بار که آن را انجام داد آن تشویق و تنبیه به او اختصاص پیدا کند، اما این که چه زمانی این تشویق ها و تنبیه ها عملی می شود نداند. ممکن است یک روز بعد، یک سال بعد یا چند سال بعد نتیجه کار خود را ببیند ولی می داند که حتما کار او حساب کتاب خواهد شد.
اسلام ترکیبی از روش اتفاقی و مستمر را پذیرفته است. اولا مسلمانان باید بدانند که به هر اندازه کار خیر یا کار شر انجام دهند آنها را می بینند. یعنی اعمال آن ها اعم از ریز و درشت ثبت وضبط می شود. خداوند متعالی در آیات شریفه هفتم و هشتم سوره مبارکه زلزله این طور می فرماید:
فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ (7)
وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ (8)[1]
یعنی انسان فکر نکند عملی از اعمال او هدر برود.
اما تشویق و تنبیه اعمال به هر دو صورت قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی صورت می گیرد. به طور مثال در رابطه با نمازهای واجب داریم که هرکس نماز واجبی را بخواند بعد از نماز یک دعای مستجاب دارد،همچنین در رابطه با ختم قرآن کریم که هرکس ختمی انجام دهد یک دعای مستجاب دارد.
اما غیر قابل پیش بینی که به نظر می آید خداوند متعالی بیشتر از تشویق غیر قابل پیش بینی فرموده است. اول این که زمان وقوع روز قیامت که در آن جا عمل تمام مردم رسیدگی می شود و پاداش ها و مجازات ها به طور کامل به انسان خواهد رسید نامعلوم است. از طرفی خیلی از مجازات ها و پاداش های دنیا هم بلکه به نظر می رسد اکثر آنها به صورت غیر قابل پیش بینی می باشد.
